Anasua Chatterjee
Anasua Chatterjee (1989) is sinds februari 2024 universitair hoofddocent Quantum Nanoscience (Technische Natuurwetenschappen) en groepsleider bij het onderzoeksinstituut Qutech. Na een jeugd en opleiding in India vertrok ze naar Princeton (VS) voor een bachelor Natuurkunde, die ze magna cum laude afrondde. Betrokken bij verschillende onderzoeksgroepen publiceerde zij daar ook als co-auteur een eerste wetenschappelijke publicatie. Ze deed vervolgens een PhD bij University College London en was ‘visiting researcher’ bij Cambridge. Na een postdoc bij het Niels Bohr Instituut in Kopenhagen, kreeg ze daar een eigen onderzoeksgroep, het Chatterjee Lab.
Chatterjee ontving verschillende beurzen en erkenningen. Haar postdoc in Kopenhagen werd mede gefinancierd door het prestigieuze EPSRC Doctoral Prize (Egineering and Physical Sciences Research Council). Daarnaast ontving ze een beurs vanuit het Inge Lehmann Program als ondersteuning van evenwichtige genderverhoudingen in de wetenschap, en een Novo Pioneer Innovator-beurs van de Deense A.P Møller Foundation voor het ontwikkelen van laagdrempelige trainingen in de kwantummechanica. Ten slotte stond Chatterjee ook op de Berlingske’s Talent 100-lijst van de Copenhagen Business School en was ze lid van de Deense Young Academy of Technolgy, Science and Innovation (YATSI).
De kwantumcomputer fascineert mensen al meer dan 30 jaar. Lange tijd was het vooral een wetenschappelijke uitdaging. Maar sinds we in staat zijn daadwerkelijk een grootschalige kwantumcomputer bouwen, wordt ook de maatschappelijke belangstelling steeds groter. Chatterjee komt aan deze ontwikkeling in Delft een – zo is de verwachting – grensverleggende bijdrage leveren.
Onderzoek bij QuTech
Conventionele computers werken met bits die óf een 0- óf een 1-positie kunnen hebben. De processoren van kwantumcomputers werken met qubits, elektronen die combinaties van 0 en 1 tegelijk kunnen zijn. Door deze ‘superpositie’ van qubits kunnen kwantumcomputers complexe berekeningen uitvoeren en problemen oplossen die conventionele computers niet kunnen of alleen na lange rekentijden. In Denemarken richtte Chatterjee’s onderzoek zich met name op de hardware van de kwantumcomputer. In Delft gaat ze zich richten op het verbeteren van de kwaliteit van qubits en het nauwkeurig en efficiënt aansturen daarvan. Dit pakt ze innovatief aan. Aan de ene kant werkt ze aan nieuwe qubits in germanium en supergeleider/halfgeleider hybride systemen. Tegelijkertijd onderzoekt ze nieuwe besturingstechnieken voor multiqubit-systemen, onder andere met machine learning-technieken. Doel is om grotere systemen te kunnen ontwikkelen.
Stap richting schaalbare kwantumcomputer
Chatterjee heeft een indrukwekkend en uitgebreid internationaal netwerk opgebouwd, wat de internationale zichtbaarheid van TU Delft ondersteunt. ‘Ik breng veel onderzoekskennis mee dat complementair is aan het huidige onderzoek bij TU Delft,’ zegt Chatterjee zelf. ‘Crossplatform-kennis uit verschillende universiteiten, met verschillende invalshoeken en verschillende onderzoeksaanpakken.’ Dat is echter niet de enige impact die haar komst naar Delft heeft. Chatterjee heeft haar eigen researchgroep, het Chatterjee Lab, uit Denemarken meegenomen, inclusief twee PhD-studenten en equipment. Met ondersteuning van onder andere het Excellence Fund kan ze haar onderzoeksgroep uitbreiden met nog eens 3 PhD’s en 2 postdocs. Door haar aanstelling bij zowel de faculteit Technische Natuurwetenschappen als onderzoeksinstituut Qutech ontstaat er een nauwe samenwerking tussen beide entiteiten, wat een impuls betekent voor bestaande kwantum-activiteiten in Delft, waarbij ook onze Artificial Intelligence-activiteiten betrokken worden. Dit kan een mooie stap betekenen in de richting van onze ambitie: een prototype van een schaalbare kwantumcomputer.
Maatschappelijke uitdagingen en kennisdeling
Chatterjee heeft in Denemarken een opleiding gevolgd die vergelijkbaar is met de BKO-opleiding aan TU Delft en heeft ervaring met onderwijs. Deze competenties komen goed uit bij haar ambities die verder reiken dan het lab. Ze heeft niet alleen de ambitie om onderzoeksresultaten te kunnen vertalen naar praktische oplossingen voor maatschappelijke uitdagingen. Ze wil ook de wetenschap toegankelijk en nuttig maken voor iedereen, door laagdrempelige en brede kennisdeling, en ‘open science’.
Chatterjee’s Personal Passion Pride
‘Van jongs af aan ben ik geïnteresseerd in fysica. Ik las heel veel, maar toen ik een boek over fysica las, viel alles op zijn plek. Ik word heel enthousiast van het bedenken van nieuwe experimenten, het zien van iets nieuws, het testen van een intrigerende hypothese. Daar komt nu bij dat de kwantumwereld ongelofelijk fascinerend is.’
Focus op innovatie
‘Het kwantumonderzoek in Delft is veel verder dan in de rest van de wereld,’ zegt Chatterjee. ‘Collega’s hier zijn heel goed in hun vakgebied, er zijn meer voorzieningen, meer mogelijkheden tot samenwerking en meer kansen om grotere fondsen binnen te halen. Er is ook veel ondersteuning vanuit andere ‘top notch’ faciliteiten, zoals het Kavely Nanolab. Ook Qutech is een plek waar veel disciplines samenkomen en meerdere onderzoekers samenwerken aan grote thema’s. Dat soort ‘mindset’ wordt hier gestimuleerd en daarom bereiken we in Delft ook zoveel. Het mooiste is misschien wel de focus op innovatie. Zóveel startups die ‘eager’ zijn om onderzoeken praktisch toepasbaar te maken.’
Zichtbaarheid en erkenning
In haar carrière heeft Chatterjee zich diverse keren uitgesproken over gendergelijkheid in de STEM-wetenschappen. ‘Ik ben daarin ondubbelzinnig,’ zegt ze. ‘Genialiteit kent geen gendergrenzen. Tegen alle vrouwelijke studenten zou ik zeggen: herhaal deze mantra totdat het bij je resoneert. Je hoort thuis in het vakgebied, je hoort thuis in het lab, je hebt alle recht om net zo gedreven te zijn in je academische interesses en carrière als ieder ander’. Laat faculteiten daarom ook echt luisteren naar vrouwen. Bewust samenwerken of een co-auteurschap met vrouwelijke collega’s kan al een aanzienlijk verschil maken. Het is essentieel dat vrouwen worden genomineerd voor commissies, lezingen, functies en prijzen, zodat ze gelijke kansen hebben op zichtbaarheid en erkenning.’